Του Αθανασίου Κωτούλα

Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα όπου το μυαλό και η καρδιά συνδυάζονται, χωρίς να υπερισχύει το ένα εις βάρος του άλλου.O όρος συναισθηματική νοημοσύνη (EQ) αναφέρεται στην ικανότητα ενός ανθρώπου να αντιλαμβάνεται, να ελέγχει και να αξιολογεί τα συναισθήματα. Υπάρχουν επιστήμονες που πιστεύουν πως αυτή η ικανότητα ενός ανθρώπου βελτιώνεται και εξελίσσεται με την κατάλληλη προσπάθεια, ενώ άλλοι πιστεύουν πως πρόκειται για κάτι που ανήκει περισσότερο στα... εκ γενετής χαρακτηριστικά. Προκειμένου να μπορέσουμε να καταλάβουμε τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε Συναισθηματική Νοημοσύνη, θα περιγράψουμε σύντομα τις πέντε βασικές κατηγορίες που την περιγράφουν:

1. Η πρώτη από αυτές είναι η αυτεπίγνωση. Η αυτεπίγνωση μπορεί να πάρει τρείς εκδοχές: Α) Την συναισθηματική επίγνωση.  Η ικανότητα ενός ατόμου να αναγνωρίζει τα συναισθήματα του καθώς τα βιώνει, είναι ένα από τα κλειδιά της  συναισθηματικής νοημοσύνης γιατί το πρώτο βήμα για να ρυθμίσουμε τα συναισθήματα μας είναι φυσικά να τα αναγνωρίσουμε. Β)  Την αντικειμενική αυτο-αξιολόγηση. Το να γνωρίζουμε τα δυνατά μας σημεία και τις αδυναμίες μας και να είμαστε ανοιχτοί σε εποικοδομητική κριτική είναι ένα από τα κλειδιά της προσωπικής μας βελτίωσης.  Γ) Την αυτοπεποίθηση, δηλαδή τη σιγουριά για την αξία μας και τις συνατότητες μας.

2. Η αυτορρύθμιση. Ο τρόπος με τον οποίο ελέγχουμε και ρυθμίζουμε συναισθήματα όπως το άγχος, ο φόβος, ή ο θυμός έτσι ώστε να μην παρεμβαίνουν στην επιτέλεση των πραγμάτων που έχουμε να κάνουμε.  Περιλαμβάνει : α) τον αυτοέλεγχο, το πώς δηλαδή διαχειριζόμαστε διάφορες παρορμήσεις, β) την αξιοπιστία, την ικανότητα μας δηλαδή να διατηρούμε αρχές τιμιότητας και ακεραιότητας, γ) την ευσυνειδησία ή αλλιώς την ανάληψη ευθύνης για την επίδοση μας, δ) την προσαρμοστικότητα, δηλαδή το πόσο ευέλικτα διαχειριζόμαστε την αλλαγή και ε) την καινοτομία (το πόσο ανοιχτοί είμαστε σε νέες ιδέες).

3. Η κινητοποίηση/κίνητρο, η ικανότητα δηλαδή κάποιου να παραμένει αισιόδοξος και να συνεχίζει την προσπάθεια παρά τα όποια εμπόδια ή δυσκολίες. Αναλυτικά, η κινητοποίηση απαρτίζεται από: α) το κίνητρο της επίτευξης, μίας δηλαδή εσωτερικής ώθησης που μας οδηγεί να βελτιωνόμαστε διαρκώς, β) τη δέσμευσή μας στους στόχους μίας ομάδας ή οργανισμού, γ) την πρωτοβουλία να αναλαμβάνουμε δράση και να αδράττουμε ευκαιρίες δ) την αισιοδοξία, δηλαδή την επιμονή μας να επιδιώκουμε τους στόχους μας παρά τις δυσκολίες.

4. Η ενσυναίσθηση, ή με άλλα λόγια η ικανότητα μας να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα των άλλων. Οι άνθρωποι που διαθέτουν αυτή την ιδιότητα α) είναι  προσανατολισμένοι στην παροχή υπηρεσιών, προσδοκούν και αναγνωρίζουν τις ανάγκες των άλλων, β) βοηθούν στην εξέλιξη των άλλων ενισχύοντας τις ικανότητες τους, γ) αξιοποιούν την διαφορετικότητα των άλλων, δ) αναγνωρίζουν τις αρχές και τη δυναμική της ομάδας τους, δ) έχουν κατανόηση στις ανάγκες και τις επιθυμίες των άλλων

5. Οι κοινωνικές δεξιότητες,  είναι εκείνες που μας βοηθούν να συνάπτουμε και να διατηρούμε θετικές σχέσεις.  Κοινωνικές δεξιότητες είναι α) η ικανότητα για επιρροή, β) η αποτελεσματική επικοινωνία, γ) η ηγεσία που εμπνέει και καθοδηγεί, δ) η σωστή διαχείριση κρίσεων, δ) η ικανότητα να τρέφουμε σχέσεις, ε) η συνεργατικότητα και τέλος η ομαδικότητα.  

Στη συναισθηματική νοημοσύνη φαίνεται ότι το συναίσθημα λειτουργεί ως ένστικτο για να παίρνουμε σωστές αποφάσεις. Οι μελέτες έδειξαν ότι, όταν οι άνθρωποι που σκεφτόντουσαν περισσότερο με την καρδιά έδωσαν περισσότερο έμφαση στα επιχειρήματα και στους λόγους, βοηθήθηκαν πολύ να αναπτύξουν τη δεξιότητα της επίλυσης προβλημάτων. Στον αντίποδα, οι άνθρωποι που σκεφτόντουσαν περισσότερο με τη λογική, όταν έδωσαν έμφαση στο συναίσθημα, έμαθαν να αντιλαμβάνονται και να ζυγίζουν πιο εύκολα τόσο λογικούς όσο και συναισθηματικούς λόγους που αποφασίζουν και εκτελούν κάτι. Όταν, λοιπόν, έρχεται η ώρα να πάρουμε σοβαρές αποφάσεις για τη ζωή μας, όπως το τι επάγγελμα θα διαλέξουμε, αν θα μείνουμε ή όχι σε μια σχέση, αν πρέπει να κάνουμε ή όχι αλλαγή καριέρας, τότε θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη τον παράγοντα συναισθηματική νοημοσύνη. Για να φτάσουμε στο σημείο όμως το συναίσθημα να λειτουργεί υπέρ της λογικής μας και όχι αυθόρμητα και βιαστικά, χρειαζόμαστε πολλή δουλειά σαν κοινωνία. Σίγουρα δεν είμαστε ρομπότ, και ακόμα και οι άνθρωποι που σκέφτονται πιο πολύ με τη λογική είναι καλό να καταλάβουν ότι δεν μπορούν να αγνοήσουν την ίδια τους τη φύση, όπως και οι υπόλοιποι που λειτουργούν περισσότερο με το συναίσθημα.